کلیات و مبانی وال‌پست‌ها در معماری
در معماری ممکن است با ارگان هایی مثل سازمان تجهیز مدارس، وزارت بهداشت یا سازمان مجریان با ابلاغیه‌های خاصی سروکار داشته باشید. مثلاً ابلاغ سازمان مجری وزارت بهداشت این است که اطراف تمامی بازشوها مانند پنجره بایستی وال‌پست داشته باشد. حتی اگر فاصله این پنجره ها از همدیگر 20 سانتی‌متری هم باشد. فرض کنید که در شهر آبادان بنای مدرسه ای را پیاده می‌کنید، طبق ابلاغیه سازمان مجریان وقتی دو دَر کنار هم هستند و فقط 20 سانتی‌متر از هم فاصله دارند، بایستی وال‌پست در دو طرف هر دوتا دَر اجرایی شود.
در کار تأسیساتی نکات خیلی حساسی وجود دارد. از طرف دیگر، اصولاً وال‌پست های فلزی فضای بیشتری را اشغال می‌کنند، در این حالت باید تشخیص بدهیم که چگونه وال‌پست اجرایی گردد:
اولین نکته در محل عبور تأسیساتی، نصب صحیح آنها در ساختمان است. ضخیم‌ترین آنها، لوله‌های تأسیسات مکانیکی است مانند لوله‌های فاضلاب، لوله های هواکش فاضلاب (یا وِنت) و لوله های زهکشی. لوله‌های وِنت معمولاً از روی لوله‌های فاضلاب در داخل دیوار رد می‌شوند.
در حالت کلی دو نوع وِنت گیری وجود دارد: (1) یکی از آنها شبیه کف خواب‌ها است مانند توالت ایرانی و فرنگی، کفشورها که از زیر شترگلویی وِنت گرفته می‌شود. (2) نوع دوم ونت‌گیری مانند روشویی‌های ساختمان است که در این حالت لوله ها به صورت عمودی حرکت می‌کنند و وِنت از سر این لوله ها گرفته می شود مانند تولت فرنگی وال‌هنگ و فلاش‌تانک توکار.
برای لوله های آب به روش سنتی در محل دیوار شیار زده و وسط دیوار را حفره ایجاد می‌کنیم. به عقیده متخصصان تأسیساتی، مینیمم لوله‌های فاضلاب 110 می باشد و در واقع 4 اینچ لوله فاضلاب که بر روی آن لوله 2 اینچی وِنت رد می‌شود. اگر در این حالت دیوار 20 سانتی‌متر باشد، در حقیقت نیمی از دیوار شکافته می شود و اگر 10 سانتی متر و به عنوان پارتیشن داخلی باشد، خودبخود کل دیوار شکافته خواهد شد.
متأسفانه برای این موضوعات، از طرف سازمان مجریان ابلاغیه عمومی وجود ندارد. اینجاست که اهمیت نقشه‌بردار اشکار می شود که از طریق لوکیشن کور ، مراکز اصلی شناسایی شده و سپس دیوارچینی انجام می گردد. در نهایت دوسر این مراکز یا با ناودان بزرگتر و یا کوچکتر از آن (ترجیحا بهتر است کوچکتر از آن باشد) به گونه ای پشت به پشت هم قرار داده، غلاف گذاری شده و سپس تأسیسات از آنها رد می شوند. (ناودان ها اتصالی با هم ندارند حتی اگر ارتفاع آن 6 متر هم باشد).
حُسن انجام کار این است که در تنش ها و لرزش های دیوار هیچگاه فشاری روی لوله های تاسیساتی وارد نشده و از بین نمی رود. نکته قلق گیری اجرایی در اینجاست که فرض کنید لوله 110 (11 سانتی متر) است. اگر این فاصله را در اجرا حدود 12 سانتی متر در نظر داشته باشید، کافیست. اما جالب است که هیچگاه به عدد 12 نخواهید رسید. چون وقتی قرار باشد وال پست اجرا شود، صفحه ای با مینیمم 100*200*8 لازم دارید. اگر به دوسر آن صفحه دو بولت مکانیکی زده شود، معمولاً با توجه به ضخامت بولت‌ها (مینیمم 10 تا 12 میلی متر)، حدود 20 میلی‌متر تا لبه فاصله دارد. به عبارت دیگر با ضخامت 12 میلی متر بولت‌ها و 6 میلی‌متر جای جوش در نهایت فاصله 30 میلی متری بدست می‌آید. نکته اینجاست که صفحه شما باید لب به لب مرکز دربیاید. مرکز با ضخامت 11 سانتی متر و با دو تا 30 میلی متر در اطراف، در حالت خوشبینانه فاصله 17 سانتی متر خواهد بود و در حقیقت هیچگاه کمتر از 15 سانتی متر امکان پذیر نمی‌باشد.
اگر این لوله ها برای روشویی رد شوند، در حالت کلی فاصله آکس با آکس کلیپیسی که دو تا شیر پیسوارهای روشویی را می‌گیرد، حدود 20 سانتی متر است. زمانی که کلیپس را در مرکز قرار دهیم، دو تا لوله در این مرکز جا نخواهند شد. بنابراین واقعیت این است که شما باید فاصله مراکز را برای سایز حدود 22 سانتی متری تهیه کنید، سپس پایه فیکسور را روی دوتا ناودان ببندید و در نهایت دوتا لوله از دو طرف این لوله وِنت پایین می آید و دیگر تراشکاری و شیارزنی در دیوار نیازی ندارد. در واقع، فاصله 22 سانتی‌متری این امکان را به شما می دهد که در جایی که از شیرهای روشویی اسمارت (مانند توتو و ویترا) استفاده می‌کنید، بتوانید لوله برق را هم عبور دهید. در حقیقت یک نوع شبکه داکت در دیوار طراحی می‌کنید که تمامی لوله های فاضلاب، وِنت، برق و آب در این شبکه پیاده سازی می شوند و به جای کار گذاشتن در جلو و عقب، از کناره های مراکز استفاده می‌گردد.
وال پستکلیات
معایب شبکه داکت
نکته منفی شبکه داکت برای معماران است. با فاصله 20 سانتی‌متری برای نازک کاری، طبیعی است که با میلگردهایی با فواصل 30 سانتی، رابیتس گرفته، سیمان ریخته، عایق کاری کرده و در نهایت نازک کاری انجام می گردد.
1- کاهش سایز ناودان: وقتی در این مراکز میلگرد 10 ثابت بزنید، در این ناحیه دیوار برآمده بنظر می رسد. بنابراین در دیوار 10 سانتی متر از ناودان 8؛ 15 سانتی متر از ناودان 12 و 20 سانتی متر از ناودان 16 استفاده کنید و همیشه یک سایز کاهش دهید.
2- در زمان بهره برداری: در این زمان فضاهای خالی وجود دارد که ممکن است اتفاقات ناخوشایندی در آن رخ دهد. مثلاً اگر شخص پیچ‌رول پلاک را به درستی نزند، تمام این ناحیه را سوارخ می‌کند. در روش سنتی در نواحی که لوله‌های سوپرپایپ به صورت عمودی از سقف به پایین می آید، ناودان یا نبشی روی آن قرار می دهند که اگر کسی پیچ رول پلاک زد، ناخواسته لوله را سوراخ نکند. اما در روش جدید به جای ناودان یا نبشی از ورقِ سیاه (با قطر 5/1 و حتی 1 میلی-متر) استفاده می‌گردد. چون این ورق در مقابل دریل بسیار مقاوم است و سطح دیوار یکنواخت می شود. برای جلوگیری از اتفاقات ناخوشایند بعدی روی ورقِ سیاه، رابیتس و سیمان ریخته و عایق کاری می کنند. در حقیقت، یک باکس فلزی ایجاد شده و همه الگوهای تأسیساتی در این باکس قرار گرفته می‌شود. سپس این باکس با روش نوین محافظت می‌گردد.
طبق آیین مقررات ملی و بار محاسباتی مورد شما باید 75 و روی ونت 50 باشد. اما این در حالتی است که مثلاً در استادیوم تنیس در سرویس‌های عمومی الزاماً 110 و جمع آن 200 باید باشد. در مقابل در روشویی‌های اختصاصی، فاصله 90 است. برای مدرسه دخترانه باید سایز لوله های سرویس بهداشتی بیشتر باشد. در حقیقت باید بدانیم که کاربر، محیط استفاده و نیاز مجموعه چه ویژگی دارد و بتوانیم بر اساس نیاز آنها استانداردها را اجرایی کنیم. سایز کفشور حمام معمولاً 75 است در صورتی که کوچکترین سایز کفشور خابگاه باراجین (خابگاه دخترانه) را 110 اعمال کردند. بنابراین در روند طراحی ها، حجم کاربری خیلی اهمیت دارد.
وال پست افقی و عمودی
نکته اول: وال پست گذاری برای لوله های برق نیازی نیست چون با یک شیار کوچک می توان لوله های برق را از دیوار رد کرد. ولی در مسیرهای تأسیسات مکانیکی بایستی وال پست اعمال گردد تا هم دیوار و هم لوله های تاسیساتی آسیبی نبینند. این نکات بایستی توسط نقشه بردار اعمال گردد و به خصوص اینکه در نقشه های فاز سه گزارش نهایی داده شود.
نکته دوم: قبلا ذکر شد که به ازای هر سه متر، یک وال پست افقی اعمال می گردد. ولی اگر بخواهید لوله های برق را به صورت عمودی پایین بیاورید، قطعا با وال پست افقی تداخل خواهد داشت. در این حالت، قبل از اینکه وال پست افقی به عنوان دستورکار اجرایی قرار گیرد، بهتر است مقاطعی در دیوارها ترسیم گردد.
مراحل کار به این صورت است: ابتدا تراز سقف کاذب مشخص می شود. سپس تزار وال پست افقی را حداقل 10-15 سانتی متر بالای تراز سقف کاذب قرار می دهیم. فاصله 10 تا 15 سانتی این امکان را ایجاد می‌کند که برای عبور عمودی لوله‌های برق از این فواصل بهره ببریم و با وال پست افقی تناقضی نداشته باشد. اگر ارتفاع خیلی زیاد بود (بیشتر از 5/3 تا 4 متر)، تراز وال پست بعدی را پیدا می کنید و در دو سطح هماهنگ می‌کنید.
خوشبختانه در ساختمان های مسکونی با ارتفاع ماکزیمم 4 متر، براحتی می توان از این راهکار استفاده کرد. چون در صورت غفلت و استفاده نکردن از این روش، با ارتفاع 4 متر ساختمان، وال پست در فاصله 70/3 سانتی متر قرار می گیرد. برای رد کردن لوله‌های برق بایستی برش داده و بعد از رد کردن برق مجدداً صفحه‌گذاری گردد و این اتفاق خوشایند نخواهد بود. وجود وال پست‌های افقی بخصوص زمانی که برای نمای بیرونی ساختمان از دیوار 10 سانتی متر به عنوان نما استفاده می گردد، خیلی کمک کننده خواهد بود.
در ساختمان‌های تجاری، در طبقات همکف حدود 6 متر ارتفاع وجود دارد. از مجموع این ارتفاع، فقط یک متر بالایی به عنوان سقف کاذب استفاده می گردد. پس تراز وال پست فوقانی 10/5 و وال پست پایینی 10/1 در نظر گرفته می‌شود و با فاصله 5/3 متر تمامی کارهای عمودی براحتی انجام می گردد. به عنوان مثال در آزمایشگاه های تست حریق با ارتفاع 7 متری، لوله های زیادی به صورت عمودی اجرا می گردد و با تعیین ترازهای وال پست این کار عملی و نتیجه بخش خواهد شد.
برای اینکه در این پروسه با مشکل سختی کار، زمان‌بر بودن، تردید داشتن در تعیین دقیق ترازها و غیره مواجه نشویم، از تکنولوژی درای‌وال‌ها استفاده می‌کنیم. درای‌وال یک ساختار شبکه‌ای داخلی بوده که از یکسری ورقه‌های گالوانیزه ساخته شده است و روی آن پوشش قرار می‌گیرد. پوشش روی درای‌وال ممکن است جنس‌های مختلفی شامل: پنل‌های گچی، پنل سیمانی (آکوا پنل)، پنل منیزیمی (پوشش با مقاومت حریق بالا)، پوشش ام دی اف در فضای اداری، پوشش شیشه ای مات، پوشش سنگ اسلب (که با چسب مگااِپوکسی چسبیده می‌شود) با ضخامت بالای صفحه گالوانیزه، داشته باشد.
قابل ذکر است که پنل های گچی می‌توانند در انواع مختلف معمولی یا ساده (GR)، مقاوم در برابر آتش (FR)، مقاوم در برابر آتش و رطوبت (FM) و مقاوم در برابر رطوبت (MR) باشند.
حُسن درای وال، داشتن شبکه متقاطع است.
