نشید نبیان یکی از موسسین دفتر شیفت، در سال 1355 در تهران متولد شد. وی پس از دریافت مدرک کارشناسی ارشد معماری از دانشگاه شهید بهشتی، تحصیلات تکمیلی خود را در رشته معماری منظر داشگاه تورنتو ادامه داد. نشید نبیان دارای مدرک دکترای طراحی از دانشگاه هاروارد و پست دکترای شهرهای هوشمند از دانشگاه MIT است. نشید نبیان تحقیقات بسیاری در زمینه بهبود معماری و معماری منظر دیجیتال انجام داده است. به ویژه فضاهای عمومی و چگونگی تأثیر فناوریهای جدید بر تجربه فضایی با توجه به نیازها و خواسته های ساکنان یا کاربران برای او بسیار مهم است. تحقیقات او در بسیاری از مجلات معتبر دنیا به چاپ رسیده است.
نشید نبیان از سال 2005 تا 2012 شریک دفتر ارش در تهران بود. این دفتر به واسطه پروژههای خود در سطح ملی و بینالمللی شناخته شده بود. وی در سال 2012 پس از انحلال این شرکت، شرکت معماری شیفت را به همراه همسر خود، رامبد ایلخانی، تأسییس نمود.
رامبد ایلخانی یکی دیگر از موسسین دفتر شیفت ، در سال 1351 در تهران متولد شد. وی دارای مدرک کارشناسی ارشد از دانشگاه شهید بهشتی بوده و از سال 2011 تاکنون در دانشگاه تهران مرکز به تدریس معماری مشغول است. وی همچون همسرش تا سال 2012 از شرکای دفتر معماری ارش بود و بعد از انحلال این دفتر، دفتر معماری شیفت را پایهگذاری نمود. رامبد ایلخانی در زمینه معماری تحقیقات و مقالات متعددی به چاپ رسانده و با بسیاری از نشریات ایرانی همکاری دارد.
دفتر معماری شیفت (Shift Process Practice)
دفتر معماری شیفت ،واقع در خیابان زعفرانیه، تهران، از سال 1391 توسط نشید نبیان و رامبد ایلخانی تأسیس شد. هدف این زوج معمار از تاسیس دفتر معماری شیفت، ایجاد یک استدیو طراحی با محوریت ساخت و تحقیق بود. در این روش انجام پروژه همهی مقیاسهای طراحی و ساخت را از زیرساختها گرفته تا محیط شهری و معماری تا حتی طراحی مصنوعات را در برمیگیرد. این روند در همهی جوانب مداخلات کوچک و هوشمندانه را در اولیت نسبت به مداخلات عمیق قرار میدهد و در پی ایجاد فضاهای قابل سکونت است و فرهنگ مرسوم مادیگرایی را به چالش میکشد. به این منظور، از سال 2016 مرکز نوآوری شهری تهران (TUIC) توسط نشید نبیان و رامبد ایلخانی تاسیس شد و از آن زمان تاکنون، نشید نبیان مدیر این مرکز است.
همانطور که گفتیم این دفتر با هدف ایجاد یک استدیو طراحی با محوریت ساخت و تحقیق تأسیس شده است. اما طراحی با محوریت ساخت و تحقیق چیست؟ این روند در پی تغییر پارادایم طراحی است. حل مسئله در این روش یک رویکرد ژنمحور تعریف میشود. این روش، نقشی دگرگون کننده دارد. به عنوان مثال در مقیاس شهری به تبدیل فضاهای باقی مانده بین ساختمانها به فضاهای عمومی معتقد است، و در مقیاس اشیا هر شی را نه به عنوان شیءای مستقل بلکه به عنوان مولفهای معماری که بر فضا تأثیر میگذارد میبیند.
برای درک بهتر روش کار این دفتر در ادامه به معرفی چند نمونه از برترین پروژههای دفتر معماری شیفت میپردازیم.
مجتمع اداری جردن
مجتمع اداری جردن یکی از پروژهها شاخص گروه معماری شیفت است که ساخت آن از سال 2018 آغاز شده و هنوز ادامه دارد. آنچه اول از همه در طراحی این بنا به چشم میآید، فضاهای خالی شده از حجم مکعب مستطیلی ساختمان است. در طراحی این بنا سعی شده است تا به ایجاد فضاهای پر و خالی، فضای بیرون به داخل کشیده شود. این کار در خیلی از طرحهای نشید نبیان و رامبد ایلخانی به چشم میخورد. فضاهایی که دائما پر و خالی میشوند و در ارتباط با هم ریز فضاهای متفاوتی را پدید میآورند. تخلخل مقطعی فضایی امکان لایه بندی منظرهها را برای تماشاگر فراهم میکند. همچنین این فضاهای متخلخل امکان حضور طبیعت در دل ساختمان و ارتباط بیشتر با طبیعت را میسر میسازد.
گالری سفید
یکی درگیر از پروژههای مطرح تیم معماری شیفت، گالری سفید است. در این گالری که در محله محمودیه شهر تهران در حال ساخت است نیز ارتباط فضاهای پر و خالی مشاهده میشود. این پروژه هم درونگرا و هم برونگراست. از درون فضا پیرامون ایده اصلی تداوم بخشی حداکثر سازمان یافته است و از خارج، این به صورت یک شی مستقل و مستحکم و ترکیبی از اشکال انتزاعی اقلیدسی با حداکثر میزان تیرگی درک میشود.
مجتمع مسکونی چهل باغ
با توجه به اینکه در لحظه تصور طراحی، کاربران واقعی فضاها ناشناخته هستند، چنین پروژههایی بر اساس پیش تصورات خاصی در مورد سبک زندگی به ظاهر “عادی” و “استاندارد” طراحی میشوند. مجتمع مسکونی چهل باغ هم در ظاهر حجم متخلخلی دارد. در حالی که مفهوم پشت این ظاهرش به کل متفاوت است. این پروژه دارای فضاهای خصوصی، عمومی و نیمه عمومی-نیمه-خصوصی در خود است. بالکنهای این مجتمع نقش اصلی را در این فضاها دارند. بالکنهای این پروژه حاصل تجمع کثرت نوع واحدها است که همگی متفاوت هستند. گروه معماری شیفت در طراحی این پروژه مفهوم آپارتمان و خانه را تلفیق نموده و با الهام از حیاط مرکزی باغهایی خصوصی (بالکنهایی) برای هر خانه در نظر گرفت. این بالکنها به گونهای طراحی شدند که در عین این که میتوانند فضاهایی خصوصی باشند، فرصت ایجاد ارتباط بین ساکنین این آپارتمان را فراهم میآورند.
پاویلیون ایران در اکسپو 2020
مجتمع مسکونی باران
ویلای لواسان
همانطور که در پروژههای دفتر شیفت دیدم، نکات اشتراکی بین طراحی اکثر آنان وجود دارند. این نکات طرز تفکر طراح و روند طراحی را تا حدودی آشکار میکند. به عنوان مثال در اکثر پروژهها میتوانیم فجضاهای پر و خالی شده را ببینیم که کاربریهای متفاوتی ایجاد میکنند که عموما به افزایش ارتباط مردم و یا ساکنین کمک میکند. در کنار این توجه به فرهنگ غالب مردم ساکن، فرهنگ بومی و جنبههای مثبت فراموش شده فرهنگ بسیار به چشم میخورد. به نحوی که طراح از شروع ایده پردازی و ارائه کانسپت خود به فکر پاسخگویی مناسب به مسائل فرهنگی و گاهی اوقات فرهنگ سازی است.