برج مهر آفرین
پروژه مهر آفرین هرموقع از اتوبان چمران به سمت شرق (نزدیک به چهار راه پارک وی) توجه مرا به خود جلب میکرد.
همیشه مشغول رانندگی بودم اما ابهام و تضاد پروژه دیده شدن و تفاوت در کنار محو بودن در زمینه و خط آسمان آن بود.
همچنین از توچال و ارتفاعات تهران(هر وقت به کوه میرفتم) پروژه را میدیدم.
در همایشی محمد رضا نیکبخت طراح پروژه در مورد داستان و موضوع اصلی برج مهر آفرین صحبت کرد.
معمولا پروژه های بلند مرتبه باعث ایجاد مانع بصری برای شهر میشوند و یک توده و مانع بصری به شهر تحمیل میکنند.
سوال پروژه شاید برای کمرنگ کردن این موضوع متناقض بود : تقاضای خانه در نقاط پر تراکم و شمال شهر و پدید آمدن بلند مرتبه سازی و در ازای این موضوع دادن ارزش به شهر یا حداقل کاهش عارضه بلند مرتبه سازی.
توجه محمد رضا نیکبخت به شهر های قدیم و آنالیز خط اسمان آن شهرها معطوف شد.
منارهای بلند مسجد جامع یزد و گنبد هایی که سطه کم ارتفاع خانه های آجری و گلی شهرهای قدیمی را در نوردیده بودند.
خط آسمان موضوعی است که که تصویب کمیته نما در شهرداری ها هم به نازل ترین شکل ممکن به آن پرداخته میشد.
راه حل کمیته نما معمولا انطباق با همسایگیهای همجوار که معمولا خود آنها الگوی غلطی دارند، تکرار الگوی رایج.
و راه حل کمیته های نما (در شهرداریها) معمولا کولاژی از چوب و آجر وسنگ است، که هر آنچه میشود بشود اما فعلا کلاسیک(وارداتی) نشود.
برج مهر آفرین به این موضوع پاسخی با سطح دید بالاتر داده است.
برگردیم به شهرهای قدیمی و شهرسازی های همگن آن زمان. خانه های در رقوم زمین هم رنگ و از جنس زمین (خاک) بوده اند (البته در شهر های کویری مثل یزد و کاشان و اصفهان) و در تراز بالاتر گنبد ها و مناره هایی بودند همسان آبی آسمان.
برای عدم گرته برداری سطحی از این الگو دفتر زندیگان به پیکسلایز کردن نمای شهر ها پرداخت.
از نظر من پیکسلایز کردن به مانند تار کردن چشم برای دیدن یک موضوع یا منظره میمایند. گاها این موضوع را امتحان کنید. به یک صحنه با حالت عادی دقت کنید و بعد همان صحنه را با چشمانتان تار کنید.
موضوعی که پیش میآید درک محیط با کمرنگ شدن مرزها و جزئیات و اشکال هست و کلیات بیشتر باقی میمانند. بنابراین کپی که معمولا در عمل تکرار شکلی یک موضوع است از بین میرود.
علاوه بر این با پیکسلایز دور نمای شهرسازی و معماری شهرهای کویری رنگها به یک الگوریتم میرسند.
با تعمیم این الگو در نگرش و روشی مابین معماری به مثابه وجه هنری و بخش ریاضیات الگو ها تحلیل شدند و در پوسته برج مهر آفرین تبلورالگو شروع شد.
اینجا پایان موضوع نبود. ریز دانگی و درشت دانگی قطعات، ارتفاع زیاد برج مهر آفرین.
بافتهای همجوار (سایر ساختمانهای شهر) و رنگ آبی آسمان تهران که آنقدر ها هم امروزه آبی نیست از طرفی و روش ها و تکنیکهای این قطعات در اجرا توسط سرامیک یک مسیر آزمون و خطای طولانی برای پروراندن این روش در همسان سازی مهر آفرین در زمینه شهر را رقم زد.
یادم میامد محمد رضا نیکبخت از مسئول تیم طراحی پروژه دعوت کرد به صحنه بیاید و مسیر طولانی تعمیم و دولپ این دانه ها را در پاور پوینتها نشان دهد.
سفارش این سرامیکهای رندوم با الگوی رنگ، کد بندی و ریاضی که توسط تولید کننده های خارجی انجام میشد در ایران و توسعه این مهارت در کارخانه کاشی البرز که در دید اول کمی بعید به نظر می آمد هم یکی از آورده های جانبی طراحی معمار و حوصله پیمودن مسیر برای اقتصادی تر شدن پروژه و حمایت از تولید داخلی بود.
حجم چهار پر بنا هر چه با سمت بالا میرود با زاویه نرمی به حجم بزرگترتبدیل میشود که دلیل این موضوع تامین زیر بنای لازم است.
برج مهر آفرین
زمین پروژه مهر آفرین 5000 متر مربع هست. از ضلع جنوب به خیابان سوم و از سمت شرق به خیابان ب دسترسی دارد.
در امتداد خیابان ب یک ردیف خطی درختهای کاج قد برافراشته قدیمی هست و بر شرقی زمین برای حفظ و نگه داشت این ردیف درختان کهنسال عقب نشینی کرده است.
25 طبقه روی همکف قرار دارد که با احتساب اختصاص یک طبقه سبز کامل در طبقه اول 24 طبقه مسکونی داریم.
در نیم طبقه لابی سالنهای ورزشی و استخر قراردارد.
الگوی رویش (باز شدن فرم چهار پر به سمت بالا) شبیه رویش در طبیعت (درختان و گیاهانی که که سمت بالا باز میشوند).
تبلور ذات مصالحی چون سنگ در بعضی از فضاها.
اختصاص سرانه زیاد فضای سبز:
در برج مهر آفرین یک طبقه فضای سبز در طبقه اول، بالا آمدن ارتفاع دست اندازها برای ایجاد حریم خصوصی، استفاده زیاد از سطوح سبز (انواع چمن)
آبنما با سنگ سبز بیرجند
تلالو نور بر روی آب
آینه کاری سقف طبقه سبز برای انعکاس بیشتر نور و افزایش ارتفاع و تشدید حرکت طراحی شده اما فقط در یکی از سقفهای بالا با فاصله زیاد اجرا شده است .
رمپ با بتن مظرس اجرا شده است. بافت این بتن به سنگ بوش همر شبیه است.
ستونها در پارکینگ کاور بتونی روی ستونهای فلزی با الگوی رویش و شکافهای کشیده میانی
دست انداز تراسها شیشه هایی با فاصله و نگه دارنده هایی با جزئیات منحصر به فرد
استفاده از قطعات سنگی تیز گوشه باعث ایجاد ریتم بالای ورودی اصلی شده است.
نمای ساختمان در قسمت پایین و محوطه:
یکی از ویژگی های کارهای محمد رضا نیکبخت کشف ابعاد و تعاریف مختلف از ذات مصالح مخصوصا سنگ است.
در اینجا با روشی جدید سنگ گندمک استفاده شده است. قطعات با شمشهای مربع و چرخش آنها روی هم حالتی از کنجهای تیز گوشه کنار هم ایجاد نموده است.
مانند نتهای موسیقی این صفحات ریتم ایجاد نموده اند.
در نتیجه این صف آرایی جدید نور و سایه های کشیده گذشت طول روز و فصول را مانند ساعت و تقویم نشان میدهد.
تصویر زیر مربوط به یک روز ابری است و در آفتاب کشیدگی سایه ها مشهود است.
در تصویر زیر هم نمایی از صفحات کرو(قوسی شکل) در محدوده در ورودی میبینید که شخصا خطوط ساز و نوای موسیقی در آن دیده و شنیده میشود(البته با کمی تخیل و تجسم).
در محل اتصال این صفحات به سنگ ازاره از یک ناودانی استفاده شده که هرچند این روزها همه گیر شده اما یکی از اولین معمارانی که مرز بین مصالح مختلف را با این خطوط توخالی و پروفیل ها آغاز کرد محمد رضا نیکبخت بود.
معماری داخلی واحد ها:
معماری داخلی ساده و بدون پرگویی، سالن بزرگ، کفهای سنگ
در ها با چوب بلوط و قاب (چارچوب) چوبی
*آشپزخانه های کوچک با گازهای برقی ( پیش بینی شده مشتریان این واحد ها با توجه به وجود آشپزخانه صنعتی اختصاصی کمتر از حد عادی اشپزی میکنند).
*سنگ رویه کابینتها یکپارچه به سنگ بین کابینتها
*وجود کمدهای زیاد در فضای بین اتاق خوابها
*در و پنجره های آلمینیومی شوکو به سمت تراس و نما
*استفاده از چوب چند لایه توسکا مقاومترین چوب (مورد استفاده در کشتیها) در کف تراسها
طراحی داخلی (رندرهای طراحی داخلی توسط مهندسین مشاور زندیگان)
سرپرست گروه طراحی: مهندس شهرزاد نیکبخت
هند ریل شیشه ای به همراه پروفیل باریک آلومینیومی
طبقه سبز میانی:
ترکیبی از درختچه های کوتاه که مانع ورود نور به فضا نشود، انواع چمن، و یک آبنمای زیبا.
نوع متفاوت سنگ دور آسانسور در طبقات
استفاده از موتیف های الهام گرفته از طبیعت برای ایجاد طرحواره ای از نورها در شب روی سطوح.
در کفسازی از سنگ ها با بافت مضرص جهت جلوگیری از سُر خوردن استفاده شده، ساده و زیبا.
برشهای نامنظم گوشه های اتصال سنگ به خاک و سبزینگی چمن هم ساده و کم گویه است.
گل و گیاهان پروژه مهر آفرین با دقت و توجه زیاد انتخاب شده است. حالت حباب گونه گیاهان در برابر چمن که انتخابی دم دستی است یک حالت فوتوریستی در بیان فضا ایجاد کرده است.
رنگ سبز گیاهان و ارغوانی که در بافت کلی آنها پخش شده است با رنگ گرم شنگ های دیوار و آجرهای کفسازی مکمل هستند. در طبیعت حضور رنگ های نارنجی و اُکر و ارغوانی را در کنار سبز میتئانیم مشاهده کنیم. درختهای نارنج نمونه ای از این همنشینی در طبیعت هستند.
پلان ها:
در طبقات دو واحدی اتاق خوابها (حریم خصوصی) به سمت شمال و سالن، نشیمن و آشپزخانه نوز و دید جنوب و غرب و شرق را دارند. بعد زیاد زون شمالی پله و آسانسور ها رو در خود جا داده و میانه زون جنوبی یک فضای خالی برای شناوری نور و نفوذ هوا حتی به راهروی مقابل آسانسورهاست.
راهروها و فضاهای تقسیم متناسب هستند و فضا از لحاظ حجم کمد هیچ مشکلی ندارد.
الگوی تخصیص مساحت به فضاها خوب و متناسب است. به استثنای اینکه با توجه به انتخاب سبک سکونت مالکین به موضوع آشپزی خیلی پرداخته نشده و آشپزخانه برای میان وعده ها مناسب تر است، هرچند که این موضوع آگاهانه بوده و کترینگ و آشپزخانه مجهز مرکزی جایگزین آشپزی مبسوط و دائم برای این قشر از ساکنین است.
مشاعات:
جلوی لابی فضایی برای توقف ماشینها و پیاده و سوار کردن افراد سکویی به اندازه کافی در نظر گرفته شده است. پس از پیاده شدن افراد، ماشین امکان گردش و حرکت به سمت رمپ ورود پارکینگ یا خروج از محوطه ساختمان را دارد.
مساحت لابی نسبت به مساحت کل زیاد نیست.
سنگهای گندمک که بعد جدیدی از خاصیت سنگ را نشان میدهد همانند صفحات بادبزنهای کاغذی کنجهایشان را در داخل لابی (همانند نمای بیرون) نشان میدهند. این ترکیب در حین سختی و ضمختی سنگ حالتی از لطافت را نشان میدهد. همانطور که در نما این ترکیب باعث ایجاد سایه و روشناهای متحرک میشود در اینجا نور مصنوعی شبها باعث ایجاد سایه هایی میشود که در فضا یک ضرباهنگ متفاوت با روز را القا میکند.
استخر و سونا
استخر در طبقه اول است و نور بیرون فضای داخل استخر را ذدر روشنایی شناور میسازد.
مساحت استخر متوسط در نظر گرفته شده تا کاربردی باشد. استخر برای مسابقات ورزشی شنا نیست!
استخر با کاسه آبی و قاب مواج (استعاره ای از افتادن قطره در آب) در انتهای استخر وجود دارد.
آب استخر از همین محل ریزش آب به سمت تصویه خانه میرود بنابر این این المان هم یک عنصر زیبا شناسانه هست و هم کاربردی.
ستونهای استخر با دو تراش مثلث شکل هندسه و حجم گرد ستون را به چالش کشانده است.
سقف بالای استخر با استعاره از حرکت آب جوش و خروشی ملایم را نشان میدهد.
جزئیات اجرایی گاتر دور تا دور استخر استادانه است (فقط حدود 2 یا 3 سانت خالی میان سنگها دیده میشود) و ریل گاترل های مرسوم را نمیبینید.
پله هایی همسان پوشش جداره و کف اکسه استخر برای ورود آرام به آب در نظر گرفته شده است.
فضا برای دوش و ماساژ و اسپا در نظر گرفته شده است.
فضای پارکینگ و استراحت برای راننده ها
اتاق سونای بخار کوچک (کاربردی) با نور طبیعی و دید قابل تنظیم توسط پرده بین شیشه ها است.
فضای بام پروژه مهر آفرین
استفاده از یک پوشش ورق stretch metal همراه با هندسه مثلثهای چسبده به هم که هنر اوریگامی را تداعی میکند پیش آمدگی فضای هلی پد و پله ها را در پوششی یک نواخت ایجاد مینماید.
استخری با دید بدون مرز (infinity) با مساحت محدومد در طبقه بام رو به سمت نمایی از شهر قرار دارد.
نویسنده: جلال حسن خانی، راوی و تحلیلگر معماری معاصر ایران
به همراه بخش تحریریه کلوپ معماران و سازندگان
منابع:
دفتر زندیگان، گفت و گو با مهندس محمدرضا نیکبخت
بررسی میدانی و حضور در پروژه و واکاوی و تحلیل پروژه در حین ساخت
فضای هلی پد برای فضای تنیس در نظر گرفته شده بود که هنوز نهایی نشده است.
این نما از بالای بام (هلی پد و تنیس) به دسمت شمال شهر گرفته شده است.
ساختمان آجری خیابان ب محمودیه کار فروز فیروز را میتوانید با بافت آجر در تصویر ببینید.
پله ای که به سمت بالا (بالاترین سطح میرود).
کلوپ معماران و سازندگان
تحلیل،مقایسه و راهکار
……………معماری معاصر ایران و صنعت ساختمان
