استودیو فرش فیلم؛ محمدرضا قدوسی

عنوان پروژه:  استودیو فرش فیلم

کاربری: فرهنگی

موقعیت: تهران، انقلاب

سال ساخت: 1395

متراژ:  600  مترمربع

مقیاس: کوچک ( 1 تا 5000 متر مربع )

وضعیت اجرایی: ساخته شده

کارفرما یا سازنده: آقای مرتضی فرشباف

توضیحات پروژه استودیو فرش فیلم

مدرنیزاسیون به آن شکل که در جوامع دیگر تئوریزه و عملیاتی شد در ایران نشد. چیزی که ما ایرانی­ها آن را به عنوان “پیشرفت” می­بینیم منجر به استفاده بی­رویه از منابع طبیعی شده است. تصور رویایی از “پیشرفت” در کشور ما از طریق توسعه عمودی و عرضی شهرها درک می­شود. توسعه­ای که کمّی است و به “بیشتر بکوبیم و بسازیم” بدل شده­است. بازگردانی این بنا به مکانی فرهنگی در مسیر همین تفکرات که به عقاید مالکین بنا وفادار است و با ایده مقاومت و پایداری در برابر منطق سرمایه­داری، مصرف­گرایی، تخریب منابع و سوداگری ساختمانی شکل گرفت. سوال اساسی این جاست که آیا لازم است برای مدرن شدن و پیشرفت، منابع کشورمان را هزینه کنیم؟ منظوراز منابع سیمای شهر و ساختمان­ها، فضاهای معماری، مصالح و نیروی انسانی در کنار منابع طبیعی بود. این تصمیم در لایه­های مختلف و به صورت­های گوناگون در پروژه دنبال شده است. به تشبیهی ساده، در پوست و ظاهر ساختمان، استخوان­بندی و گوشت آن و ذهنیت و اندیشه بنا، تعبیر ما از حفظ منابع پیگیری شده است.

حفظ بدنه شهر به عنوان نمادی از پایداری شهری، به طوری که سیمای شهری به عنوان یک سرمایه جمعی حفظ شود از اصول این پروژه بوده است. در این پروژه با اشاعه فضای باز و سبز حیاط (که در محله منحصر بفرد و پرتراکم بود) به داخل تراس­ها و روی بام، پوسته­ای سبز و باکیفیت ایجاد شد که گویی ساختمان را در آغوش خود جای داده است.

اینکه چگونه و درکجا (کدام جغرافی) هزینه‌ کنیم که منابع درست مصرف شود نیز سوال ما بود. این‌که چه‌کسانی در چه کارهایی گمارده شوند و هزینه‌ها کجا و برای چه مصارفی صورت ‌گیرد. در واقع این لایه همان مصرف حداقل و بهینه است. مصرف مواد قابل بازیافت در جهت بازگرداندن فضاها به چرخه استفاده. به عبارتی زمانی که مواد و مصالح بازیافتی را پس از انتقال از سایت در ساختمان به کار می­برید، با استانداردهای زیبایی­شناسی معمول فاصله دارند و اگر آن را نپذیرید و در جهت ساماندهی­اش گام برندارید، مخارج فراوانی به کار تحمیل خواهید کرد. پس طراحی به­­دست آمده از این نوع برخورد را هم دور نخواهی ریخت. برای یافتن و اجرای این ایده سایت­های بازیافت نخاله تهران، از شاهدآباد تا نعمت­آباد و سعیدآباد مورد برررسی قرار گرفت و برای بازبینی مصالح و امکان بازیافت و بازمصرف آن­ها برنامه­ریزی شد. کاتالوگی که از مصالح ساختمانی دست دوم تهیه شد نمایانگر مصرف گونه­های مصالح قابل بازیافت و حمل و دپوی آن­ها در تهران بود.

شاید ساده لوحانه باشد که ادعا کنیم که هیچ “طراحی” برای این پروژه صورت نگرفته است. قطعا تمام تصمیمات پروژه بخشی از روند طراحی آن محسوب می­شوند. با این حال، طراحی در این پروژه، محدود به همین تصمیمات استراژیک برای رسیدن به موقعیتی است که می­توان آن را “زیبایی­شناسی فضامند” نامید. گویی ساختمان خود تکلیف طراحی خود را مشخص می کند و فقط مسایل فنی و اجرایی برایش حل می­شود و امکان قرارگیری سناریوی جدید در آن فراهم می­شود. هیچ عیب و نقصی با لایه های اضافی مواد پوشانده نشده و حتی ترک ها به عنوان شرایط ذاتی مواد عنصرهای تشکیل دهنده ساختمان پذیرفته شده اند. این روش طراحی که گویی روش طراحی نکردن به معنی گرافیکی آن است، حجم کار دوبعدی در آتلیه را کم کرد و در نتیجه زمان فکرکردن افزایش یافت و ماهیت “ساختن” مورد پژوهش قرار گرفت. زیبایی شناسی نیز به عنوان یک معلول پذیرفته شد. معلول علت‌هایی که خارج از دایره سلیقه و تجربه‌شده‌های زیبایی‌شناسی قرار می‌گیرند. در نهایت نگاه پرهیزمدار به طراحی، میزبان سناریو کاربردی فضایی مورد نیاز می­شود و پروژه را در مسیر استفاده و زندگی قرار می­دهد.

در استودیو فرش فیلم با امتداد خیابان و حیاط به داخل ساختمان از طریق تراس ها و ویدهای بین طبقات که باعث ارتباط فضای خارجی فیلتر شده با داخل ساختمان می­شود، تداوم فضایی شکل گرفت. برای داشتن لایه میانی فضا (تراس­ها)، مرز ساختمان به داخل “آفست” شده است، به این صورت فضاهای نیمه‌­بازی شکل گرفته­اند. یک آفست از لبه ساختمان به داخل که به دلیل شفاف بودن، امکان ارتباط حداکثر با فضای بیرون را برای داخل فراهم می­آورد. ساختمان، بنایی با سبک و روح معماری پهلوی‌دوم بود که در سه تراز، با تفکیک فضایی تقریبا برابر، که واسط ارتباطی‌شان همان راه پله مذکور بود، برای سالیان طولانی، دکتر بسکی، خانواده‌اش و همراهانش را در بر گرفته‌بود. پس از تخریب و لایه‌برداری نازک‌کاری از بنا، روشن شد که ساختمان نیاز به مقاوم‌سازی دارد. بعد از مشورت با دست اندرکاران، تصمیم بر مقاوم‌سازی ساختمان گرفته ‌شد. مقاوم‌سازی، توسط چهار دیوار برشی که کف‌های بتنی را تا فونداسیون و شمع‌ها حمل می‌کردند، صورت می‌پذیرفت و این واقعه پیش‌بینی نشده در طراحی مانند سایر مسائل فنی پذیزفته شد. اکنون و پس از اعمال فکرها و طرح­ها، استودیو فرش فیلم ساختمانی 3 طبقه 2 واحدی است که هر 3 طبقه دسترسی برابر به حیاط دارند. کافه موزه در طبقه همکف به عنوان یک فضای عمومی به شهر اضافه شده است. طبقه اول، دوم و بام به همراه مجموعه ای از فضاهای عمومی میزبان استودیوی فرش فیلم هستند.